Konsolidacja fiskalna powinna być wyższa niż 0,5 pkt proc. PKB rocznie (tj. wyższa niż 18-20 mld zł rocznie), by zapobiec ryzyku przekroczenia poziomu długu publicznego 60% w relacji do PKB, wynika z raportu „Zagrożenia nadmiernego długu publicznego. Edycja 2024. Warszawa, Instytut Odpowiedzialnych Finansów”.
„Nawet według prognozy Ministerstwa Finansów, przy założeniu konsolidacji fiskalnej na poziomie 0,5 pkt proc. PKB rocznie (czyli ok. 18-20 mld zł) już w 2026 r. przebijemy próg 60%. Oznacza to, że wymagana jest większa konsolidacja niż 0,5 pkt proc., jeśli tego progu mielibyśmy nie przekroczyć. Według prognozy MFW, dług w 2029 r. wyniesie prawie 64% PKB. Komisja Europejska w scenariuszu bazowym prognozuje, że relacja długu do PKB w Polsce w ciągu dekady wzrośnie powyżej 77% PKB, a w scenariuszu ostrzegawczym nawet do 84,5%” – oceniają autorzy raportu Sławomir Dudek, Ludwik Kotecki, Marta Petka-Zagajewska.
W raporcie wskazano, iż „wszystkie scenariusze pokazują, że w latach 2026-2027 w Polsce relacja długu do PKB przebije próg 60%”.
Autorzy raportu podkreślają, że „silna ścieżka wzrostowa długu jest wypadkową relatywnie wysokiego deficytu strukturalnego i spowalniającego wzrostu gospodarczego, m.in. na skutek negatywnego szoku demograficznego (według KE do około 2%14 w horyzoncie dekady) w warunkach relatywnie wysokich stóp procentowych”.
Przypomniano, że według scenariusza bazowego Komisji Europejskiej (KE) deficyt strukturalny w kolejnych pięciu latach wyniesie ok. 5% PKB, a według scenariusza MFW – 4,3% PKB.
„Dodatkowo pojawił się poważny, strukturalny problem po stronie dochodowej. Zaskakujący i niebezpieczny jest bardzo szybki przyrost luki VAT. W ciągu dwóch lat luka VAT-owska wzrosła o ponad 40 mld zł – to niemal tyle, co koszt programu 500+ (obecnie 800+), tyle rocznie mniej będzie w budżecie w najbliższych latach, jeżeli nie zostaną podjęte działania w celu ponownego zmniejszenia luki VAT. W ujęciu procentowym wzrosła ona z 2,6% w 2021 r. do 15,8% i wróciła do poziomów sprzed 2017 r. Mamy do czynienia z trwałym, strukturalnym pogorszeniem po stronie dochodowej na kwotę ok. 1,1% PKB” – czytamy dalej.
Przypomniano, że w 2023 r. w Polsce pomimo wzrostu deficytu do 5,1% PKB, relacja długu do PKB zwiększyła się nieznacznie, tj. o 0,4 pkt proc. PKB r/r i wyniosła 49,6% PKB. To, że przyrost relacji jest niewielki, wynika głównie z efektu mianownika, na który wpływ miała wysoka inflacja.
Autorzy raportu zwracają uwagę, że „koszty obsługi długu mimo umiarkowanej relacji długu do PKB są w Polsce drugie najwyższe w całej UE”.
„Od pierwszej edycji raportu ostrzegaliśmy, że zagrożeniem nie jest sam poziom zadłużenia, ale ryzyko wzrostu kosztów jego obsługi, nawet jeżeli dług jest na umiarkowanym poziomie. Świat niskich stóp procentowych zniknął w mgnieniu oka i pułapka rolowania i emisji nowego długu po wysokim koszcie stała się faktem. W ciągu dwóch lat koszty obsługi długu w całym sektorze finansów publicznych wzrosły 2,5-krotnie, z ok. 30 mld zł do 79 mld zł. W relacji do PKB jest to wzrost z 1,1% PKB do 2,1% PKB. Czyli w ciągu dwóch lat odsetki wpłynęły na zwiększenie deficytu o 1 pkt proc. PKB. Średnie odsetki od długu w 2023 r. wzrosły do 4,7% – pod tym względem jesteśmy na 3. miejscu w całej Unii Europejskiej” – czytamy w raporcie.
Autorzy raportu wskazują jednocześnie, że obserwowany jest obecnie „spadek oczekiwanej od polskiego długu premii za ryzyko”.
„Bardziej precyzyjną niż różnice w rentowności miarą percepcji ryzyka związanego z inwestycją w krajowe obligacje skarbowe są spready asset swap, które nie są wrażliwe na różnice w bieżącej i oczekiwanej polityce pieniężnej. W przypadku Polski spready te we wrześniu 2023 r. weszły w wyraźny trend spadkowy, sugerując spadek oczekiwanej od polskiego długu premii za ryzyko” – czytamy dalej.
Niedawna decyzja Komisji Europejskiej o uruchomieniu procedury nadmiernego deficytu (ang. excessive deficit procedure, EDP) wobec Polski wynika z: przekroczenia w 2023 r. poziomu dopuszczalnego deficytu o 2,1 pkt proc. PKB – deficyt wzrósł do 5,1% PKB i „przekroczenie jest trwałe, ponieważ deficyt według większości prognoz jeszcze wzrośnie w 2024 r. (np. według KE do 5,4% PKB) i przesłanki wyjaśniające przekroczenie wartości referencyjnej 3% PKB w naszym przypadku nie wystarczą”, podkreślili autorzy.
W raporcie wskazano, że „zwiększone wydatki na wyposażenie wojskowe czy osłony przed wzrostem cen energii nie wyjaśniają przekroczenia deficytu aż o 2,1 pkt proc. PKB. W rezultacie KE zainicjowała wobec Polski EDP w czerwcu 2024”.
„Takimi przesłankami według nowych reguł fiskalnych w UE mogłyby być nowe wydatki inwestycje na sprzęt wojskowy. Jednak te dodatkowe wydatki w 2023 r. w ujęciu memoriałowym (nie kasowym) były znacząco mniejsze niż 1 pkt proc. PKB. Warto zaznaczyć, że inwestycje sektora centralnego przyrosły tylko o 0,6 pkt proc. PKB. Według szacunków Ministerstwa Finansów w WPFP, rządowe wsparcie osłonowe w związku ze wzrostem cen energii (według metodyki unijnej) w 2023 r. wyniosło netto 0,6% PKB. Czyli nawet gdyby ten czynnik uwzględnić, to przekroczenie i tak jest większe. I deficyt dalej rośnie, mimo wycofania wsparcia osłonowego w drugiej połowie 2024 r.” – czytamy dalej.
Spread asset swap to różnica między rentownością obligacji skarbowych o danej zapadalności a kontraktem IRS o analogicznej zapadalności, czyli różnica między „wyceną” obligacji a rynkową wyceną przyszłych stóp procentowych – pokazuje ona premię za ryzyko zawartą w wycenie obligacji.
Według przyjętego przez rząd w końcu kwietnia „Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2024-2027” (WPFP), deficyt sektora rządowego i samorządowego (tzw. general government) wyniesie 5,1% PKB w 2024 r. i będzie spadać do 4,4% w 2025 r. oraz do 3,8% PKB w 2026 i do 3,3% PKB w 2027 r. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniesie 53,4% PKB w br. wobec 49,6% PKB w 2023 r., następnie będzie wzrastał do 57,3% PKB w 2025 r., 60,5% PKB w 2026 r. i osiągnie 61,3% w 2027 r.
W połowie maja Komisja Europejska podała w wiosennych prognozach, że Polska odnotuje deficyt general government w wysokości 5,4% PKB w 2024 r. i 4,6% PKB w 2025 r. (wobec -5,1% PKB w ub.r.). Komisja przewiduje, że dług publicznywzrośnie do 53,7% PKB w 2024 r. (z 49,6% PKB w 2023 r.), a w 2025 r. osiągnie 57,7% PKB.
Źródło: ISBnews
