Niepewność związana ze stanem gospodarki oraz rozwojem pandemii powoduje, że część korporacji przyjęła zachowawcze podejście do planów rozwojowych i w efekcie wstrzymało procesy najmów. Trend ten może utrzymać się w kolejnym roku, oceniają eksperci Colliers International. Mimo to, zapotrzebowanie na powierzchnie biurowe nie zniknie, choć czekają je zmiany – np. ograniczenie powierzchni typu „open space” i wzrost powierzchni przewidzianej na jedno stanowisko pracy.
„Najbliższe kwartały będą czasem redefinicji funkcji biura, które zmieni swoją funkcję i będzie traktowane jako miejsce spotkań ze współpracownikami i kreatywnej pracy zespołowej. Prognozujemy, że mimo tego, iż w ciągu najbliższych lat popyt na biura może zostać zredukowany, zapotrzebowanie na powierzchnie biurowe nie zniknie. Wiele firm i pracowników przekonało się bowiem, że całkowita praca zdalna nie sprzyja budowaniu kultury organizacji i relacji między pracownikami” – powiedział senior partner, dyrektor działu powierzchni biurowych Paweł Skałba, cytowany w komunikacie.
Bezpieczeństwo i dobre samopoczucie pracowników będą odgrywały kluczową role w kształtowaniu środowiska pracy. Wśród zmian, które mogą nastąpić należy wskazać ograniczenie powierzchni typu „open space” i powrót do przestrzeni gabinetowych, wzrost powierzchni przewidzianej na jedno stanowisko pracy w celu umożliwienia zachowania odpowiednich odstępów pomiędzy pracownikami, szereg zmian sanitarnych zmniejszających ryzyko zakażeń tj. częsta wymiana powietrza, dezynfekcja, bezdotykowe systemy otwierania drzwi itp., podano także.
Pandemia przyspieszyła decyzję wielu firm w kwestii korzystania z narzędzi z zakresu proptech. Aplikacje do rezerwacji biurek i miejsc parkingowych w biurze czy coworku, zdalne viewingi, bezdotykowe systemy, aplikacje do zdalnego sterowania warunkami w biurze (temperatura, oświetlenie itp.), jak również szeroka oferta narzędzi ułatwiających pracę zdalną nie są już wartością dodaną, ale stanowią standard na rynku biurowym i nie tylko, wymienia Colliers.
„W ciągu ostatnich miesięcy na rynku pojawiło się wiele nowych rozwiązań odpowiadających na aktualne potrzeby klientów, np. Office App czy Colliers Mobility Pass. Mają one na celu zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom, którzy chcą pracować z biura lub z coworku. Trend hybrydowego modelu pracy, który z pewnością przybierze na sile w 2021 roku, może spowodować jeszcze większe zapotrzebowanie na tego typu technologie” – powiedział Skałba.
Eksperci zwracają uwagę, że nieuniknionym efektem wzrostu podaży oraz niższego popytu jest wzrost wskaźnika powierzchni niewynajętej.
„Budowa wielu projektów, które już zostały oddane do użytku w tym roku lub trafią na rynek w 2021, rozpoczęła się jeszcze przed pandemią. Niepewność związana ze stanem gospodarki oraz rozwojem pandemii powoduje, że część korporacji przyjęło zachowawcze podejście do planów rozwojowych i w efekcie wstrzymało procesy najmów. Trend ten może utrzymać się w kolejnym roku” – skomentowała starszy analityk w dziale doradztwa i badań rynku Olga Drela.
Spadek popytu i wzrost ilości powierzchni niewynajętej będzie skutkować korektą w stawkach czynszowych, a konkretnie spadkiem czynszów bazowych i efektywnych. Właściciele budynków z dużym udziałem pustostanów będą zabiegać o najemców, oferując im bardzo konkurencyjne i elastyczne warunki najmu oraz rozbudowane pakiety zachęt, zakończono w części prognostycznej.
Obecnie, mimo spowolnienia gospodarczego na rynku biurowym utrzymuje się duża aktywność deweloperska. Od początku roku w Polsce oddano do użytku ok. 600 tys. m2, z czego 238 tys. m2 w Warszawie w ramach 12 projektów. Największe z nich to The Warsaw Hub B i C (łącznie 89 tys. m2), Varso II (39,9 tys. m2) i Chmielna 89 (25,2 tys. m2).
„Dotychczasowy wynik za 2020 rok przewyższa o 47% całkowitą nową podaż zarejestrowaną w 2019 r. I to jeszcze nie koniec. Do końca roku podaż na polskim ryku biurowym może zwiększyć się o kolejne 165 tys. m2. Co istotne, dostarczane projekty są w znacznym stopniu wynajęte” – powiedziała dyrektor działu doradztwa i badań rynku Dominika Jędrak.
Eksperci obserwują też znaczący wzrost udziału renegocjacji w strukturze zawieranych umów najmu. W III kwartale stanowiły one aż 48% wszystkich podpisanych umów na rynku warszawskim. W porównaniu do analogicznego okresu 2019 r. jest to wzrost aż o 19 pkt proc. Na rynkach regionalnych największy udział renegocjacji odnotowano w Krakowie i Wrocławiu.
„Najemcy wstrzymują decyzje o relokacjach i przedłużają umowy o 3-5 lat na korzystnych warunkach w obecnych lokalizacjach. Wiele firm, szukając oszczędności, podjęło decyzję o podnajęciu części swojej powierzchni biurowej” – powiedział Skałba.
Na koniec III kwartału w Warszawie w ramach ofert podnajmu dostępnych było 106 tys. m2, co stanowiło prawie 2% istniejącej podaży. Według ekspertów Colliers kolejne ponad 100 tys. m2 jest dostępne na podnajem na rynkach regionalnych.
Mimo zmniejszonego popytu w 2020 r. na rynku biurowym miały miejsce rekordowe transakcje. W Warszawie, w ramach umowy typu pre-let, PZU wynajęło 46,6 tys. m2 w budynku Generation Park Y. Największą transakcją na rynkach regionalnych była renegocjacja umowy na blisko 30 tys. m2 w biurowcach West Gate i West Link we Wrocławiu przez firmę Nokia Siemens Network. Drugą największą umową na rynkach regionalnych była renegocjacja 20 tys. m2 w projekcie Axis w Krakowie dla spółki ABB. Podium w regionach zamyka natomiast umowa pre-let podpisana przez Fujitsu Technology Solutions na najem 16,3 tys. m2 w budowanym kompleksie mixed-use Fuzja w Łodzi, przypomina Colliers.
Mimo pandemii i wywołanego przez nią spowolnienia gospodarczego oraz utrudnień biznesowych, biurowy rynek inwestycyjny odnotował kilka znaczących transakcji. Zainteresowaniem inwestorów cieszyła się Warszawa i Kraków. Wśród znaczących transakcji w stolicy wymienić można: sprzedaż kompleksu Wola Center do Hines European Value Fund za 102 mln euro oraz sprzedaż budynku Spark B przez Skanska do spółki Stena Fastigheter za 70 mln euro. W Krakowie natomiast właściciela zmienił budynek High5ive II sprzedany za 125 mln euro do Credit Suisse oraz park biurowy Equal Business Park nabyty przez spółkę joint venture Apollo-Rida (30%) i Ares (70%) za 99,5 mln euro, podsumowano.
Źródło: ISBnews
