Związek Gmin Wiejskich RP oraz zarząd Związku Miast Polskich oceniają, że rekompensaty dla samorządów, wprowadzone ze względu na zmiany podatkowe i m.in. podniesienie kwoty wolnej od podatku, zawarte w Polskim Ładzie nie pokryją faktycznego ubytku we wpływach z tych danin. Postulują zmiany w nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (JST).
Nowelą zajmuje się obecnie Senat.
„Zarząd Związku Miast Polskich negatywnie opiniuje nowelizację ustawy o dochodach JST, uchwaloną przez Sejm RP w dniu 17 września br. […] w związku z Programem Polski Ład. Ustawa ta: 1) nie uzupełnia ubytków w dochodach JST z udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych, spowodowanych zmianami w systemie podatku PIT, uchwalonymi w latach 2019 i 2020, 2) nie rekompensuje ubytków w dochodach JST z udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych, spowodowanych zmianami w systemie podatku PIT […] w związku z programem Polski Ład; 3) oraz nie wprowadza nowego źródła zasilania finansowego JST – postulowanej przez samorządy subwencji rozwojowej, będącej odpowiednikiem zwrotu wpłacanego do budżetu państwa podatku VAT od inwestycji samorządowych” – czytamy w opinii.
Według najbardziej ostrożnych szacunków Zarządu Związku Miast Polskich, ustawa rekompensująca samorządom ubytek dochodów z powodu zmian, wprowadzonych w pakiecie podatkowym, sprawi, że ubytek dochodów JST do 2026 roku wyniesie 10 mld zł, według najbardziej pesymistycznych – 35 mld zł.
ZMP podkreśla, że ustawa nie uzupełnia ubytków spowodowanych przez zmiany ustawowe w PIT, wprowadzone w latach 2019 i 2020. Domaga się też rekompensaty dotychczasowych ubytków, w formie jednorazowo transferu kwoty 12,4 mld zł, a także uzupełnienia ubytku w kolejnych latach. Postuluje także, by subwencja rozwojowa wyniosła nie proponowane w ustawie 3 mld zł, ale 7,8 mld zł.
„Subwencja rozwojowa – według zgłoszonego przez Związek w marcu 2020 roku projektu ustawy – miała być odpowiednikiem zwrotu JST opłacanego przez nie i nieodliczonego podatku VAT od inwestycji, analogicznie jak podatek VAT od inwestycji mieszkaniowych, zwracany przez szereg lat obywatelom. Przy obecnym poziomie inwestycji samorządowych, wynoszącym od kilku lat ponad 50 mld zł rocznie, ten nieodliczony VAT można oszacować na poziomie ok. 7,8 mld zł w roku” – czytamy dalej.
Związek Gmin Wiejskich domaga się z kolei zwiększenia kwoty referencyjnej na rok 2022 z 69 946 mln zł do 73 446 mln zł, w tym w zakresie dochodów z PIT z 59,53 mld zł do 63 mld zł.
„Obecna kwota referencyjna części dochodów z PIT (59 530 mln zł), przyjęta w ustawie, została określona na podstawie projektowanych dochodów z PIT w Wieloletnich Prognozach Finansowych samorządów na rok 2022 wg stanu na 05.05.2021 r. Bazą dla prognoz dochodów z PIT na rok 2021 dla Ministerstwa Finansów oraz danych makroekonomicznych był rok 2020 – rok skutków pandemii w wyniku „lockdown-ów”, które to dane były również podstawą dla prognoz dochodów JST w zakresie udziałów w PIT w okresach wieloletnich” – czytamy w opinii Związku Gmin Wiejskich RP.
Tymczasem – jak podkreślają samorządowcy – obecnie mamy inne wskaźniki makroekonomiczne i realne wykonanie dochodów z PIT, które obrazują wskaźniki PKB i inflacji prognozowane na rok 2021 i rok 2022 oraz bieżący wzrost dochodów z PIT – w stosunku do przyjętych planów z końca roku 2020. Z jednej strony szacowany na rok 2021 wzrost PKB w cenach bieżących (uwzględniający inflację) może przekroczyć 10%, a z drugiej strony przyrost dochodów z PIT wyniósł ponad 16,8% w okresie styczeń – lipiec 2021 w stosunku do analogicznego okresu roku 2020.
Z tego też względu za zasadny uznają postulat zwiększenia części kwoty referencyjnej z tytułu dochodów samorządów z PIT o minimum 10% (do kwoty 63 mld zł) w stosunku do prognoz Ministerstwa Finansów na rok 2021 (udział JST w planowanych dochodów z PIT w 2021 roku to 57,3 mld zł).
Związek Gmin Wiejskich RP postuluje także zmianę sposobu rozdysponowania części rozwojowej poprzez: zwiększenie kwoty podstawowej do 80% i jednoczesne wykreślenie z ustawy premii aktywizacyjnej oraz zmianę kryteriów podziału premii inwestycyjnej – podział kwoty premii proporcjonalnie do długości dróg utwardzonych z uwzględnieniem ich standardu.
„Nie jest zasadne wyłączenie znacznej części gmin z dostępu do 40% kwoty subwencji rozwojowej tylko dlatego, że w poprzednich okresach budżetowych gmin nie było stać na realizacje inwestycji ponad przeciętną. Ponadto kryteria dla przyznania premii aktywizacyjnej i inwestycyjnej nie są właściwe zarówno co do spójności z nazwą premii, jak i celami zrównoważonego rozwoju. Skupiają się one na przeszłości, a nie na przyszłości” – zaznacza Związek.
Nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zakłada przekazanie jednostkom samorządu terytorialnego 8 mld zł z budżetu państwa w roku 2021 jako uzupełnienie subwencji. Środki te mają być dystrybuowane na podstawie algorytmu, opierającego się na udziale jednostek samorządu terytorialnego w PIT planowanych na rok 2022. Podział ma uwzględniać również poziom zamożności JST.
Planowane jest wprowadzenie nowej części subwencji ogólnej, tzw. części rozwojowej, która nie traciłaby przymiotu subwencji i mogłaby być wykorzystana na wszelkie zadania JST i traktowana w ich budżetach jako dochód bieżący.
Część rozwojowa subwencji ma składać się z kwoty podstawowej, premii aktywizującej i premii inwestycyjnej. Kwota podstawowa przysługiwałaby każdej jednostce samorządu terytorialnego, a jej podział następowałby proporcjonalnie do liczby mieszkańców z określeniem kwot minimalnych i maksymalnych. Premia aktywizująca – tym JST, których wydatki inwestycyjne w przeliczeniu na jednego mieszkańca utrzymywałyby się się powyżej przeciętnej. Premiera inwestycyjna z kolei – JST, w których procentowy wskaźnik wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca byłby wyższy niż średnia.
Źródło: ISBnews
